– Η εγκατάλειψη των αγωνιστών από τον Θεό, συνήθως γίνεται εξαιτίας κενοδοξίας είτε κατακρίσεως του πλησίον, είτε επάρσεως για τις αρετές τους.
Όποιο από αυτά τα τρία πλησιάσει και κυριαρχήσει στις ψυχές των αγωνιζομένων, προξενεί την εγκατάλειψη του Θεού. Και δεν θα διαφύγουν την δίκαιη καταδίκη για τις πτώσεις αυτές, μέχρις ότου διώξουν την αιτία της εγκαταλείψεως και καταφύγουν στο ύψος της ταπεινοφροσύνης. (Άγιος Νικήτας ο Στηθάτος)
Αρχή της εγκατάλειψης ενός ανθρώπου είναι, το να απομακρύνει τον εαυτόν του από την ταπεινοφροσύνη. Και εκείνος που εγκαταλείφτηκε από τον Θεό, θα πνιγεί από πονηρό πνεύμα, όπως ο Σαούλ. (Άγιος Εφραίμ ο Σύρος)
Όταν σε βρίσκουν συμφορές να μη λες, ότι με λησμόνησε ο Θεός, αλλά να το λες αυτό, όταν ζεις μέσα στην αμαρτία και όταν όλα σου έρχονται όπως τα θέλεις. (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος)
Στον βίο του Αγίου Αμβροσίου (Μεδιολάνων), αναφέρεται ότι κάποτε ο Άγιος φιλοξενήθηκε με την συνοδεία του στο σπίτι κάποιου πλουσίου. Βλέποντας ο Άγιος τα αμύθητα πλούτη του, τον ρώτησε να είχε καμμιά φορά δοκιμάσει κάποια θλίψη. «Όχι, ποτέ, του απάντησε εκείνος. Τα πλούτη μου συνέχεια αυξάνονται, τα κτήματά μου ευφορούν, ούτε πόνο έχω, ούτε αρρώστια είδα ποτέ». Τότε ο Άγιος δάκρυσε και είπε στην συνοδεία του: «Ετοιμάστε τα αμάξια να φύγουμε γρήγορα από εδώ, γιατί αυτόν δεν τον επισκέφθηκε ο Θεός!». Και μόλις βγήκαν στον δρόμο, το σπίτι του πλουσίου βούλιαξε! Η καλοπέραση που είχε, ήταν εγκατάλειψη Θεού… (Άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης)
Τέσσερις είναι γενικά οι τρόποι της Θείας εγκαταλείψεως: α) η κατ’ οικονομίαν Θεού, όπως έγινε στο πάθος του Κυρίου (Ματθ. 27,46. Μαρκ. 15,34), ώστε με τη νομιζόμενη εγκατάλειψη να σωθούν οι άνθρωποι, που είχαν εγκαταλειφθεί β) η προς δοκιμήν, όπως με τον Ιώβ και τον Ιωσήφ, για να αναδειχθούν ο πρώτος υπόδειγμα ανδρείας, και ο άλλος υπόδειγμα σωφροσύνης (Ιώβ 40,8. Γεν. 39, 7-20) γ) η πατρική παιδαγωγία, όπως με τον Απόστολο Παύλο, για να φυλάξει με την ταπεινοφροσύνη την άφθονη χάρη (Προς Κορινθίους Β’ 12,7) και δ) η εγκατάλειψη λόγω αποστροφής, όπως των Ιουδαίων, ώστε με την τιμωρία να μαλακώσουν και να λυγίσουν σε μετάνοια. Όλοι αυτοί οι τρόποι είναι σωτήριοι και γεμάτοι από θεία αγαθότητα και φιλανθρωπία. (Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής)
Ο άνθρωπος όταν εγκαταλείπεται από τη Χάρη, γίνεται χειρότερος από τον διάβολο. (Άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης)
Εκείνος που θεωρεί τον εαυτόν του ως κάτι μεγάλο και αυτό μάλιστα μπροστά στον Θεό, τον εγκαταλείπει ο Θεός, γιατί δεν έχει ανάγκη από την βοήθειά Του. (Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς)
Το να εγκαταλειφθούμε από τον Θεό, χωρίς Εκείνος να Προνοεί για εμάς και χωρίς να μας επιβλέπει, είναι το χειρότερο όλων και η μεγαλύτερη τιμωρία. Διότι αυτός που αποξενώνεται από το βοηθό και Σωτήρα μας, γίνεται έρμαιο των εχθρών και των ληστών. (Άγιος Διονύσιος Αλεξανδρείας)
Εσείς έχετε συμπόνοια. Αλλά μήπως ο Θεός δεν συμπονά; Νομίζετε, ότι έτσι τυχαία θα πει τον τελευταίο του λόγο για τους αμαρτωλούς: «απέλθετε απ’ εμού;». Όχι! Θα τον πει, αφού δοκιμάσει όλα τα μέσα και τους τρόπους, για να νικήσει την αμετανοησία τους. Με πόσο ενδιαφέρον αγωνίζεται, για να σώσει κάθε ψυχή…! Και όταν όλα τα δοκιμάσει και με τίποτε δεν μπορεί να την μεταβάλλει, τότε της λέει: «Κάνε όπως νομίζεις…». (Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος)
Βλέπουμε τους Ισραηλίτες (στην Παλαιά Διαθήκη). Πόσο δεν αγωνίστηκε γι’ αυτούς ο Κύριος! Τελικά τους εγκατέλειψε, αφού προηγουμένως έκανε κάθε προσπάθεια για να τους σώσει. Το ίδιο συμβαίνει και με κάθε αμετανόητο αμαρτωλό. Ο Θεός αποφασίζει την αποδοκιμασία και την εγκατάλειψή Του, όταν πια τίποτε περισσότερο δεν μπορεί να κάνει μαζί του και τον βλέπει πωρωμένο στην αμαρτωλότητά του… (Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος)
Η κατάκριση φέρνει την εγκατάλειψη του Θεού, (την Θεοεγκατάλειψη). Και όταν ο Θεός εγκαταλείψει τον άνθρωπο στις δικές του μόνο δυνάμεις, ο διάβολος είναι έτοιμος να τον συνθλίψει, όπως η μυλόπετρα αλέθει το σιτάρι. (Όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ)
Στον βαθμό που υποκύπτει κάποιος στην ματαιότητα, άλλο τόσο εγκαταλείπεται από τον Θεό. (Όσιος Παϊσιος Βελιτσκόφσκυ)
Τίποτα δεν παροργίζει τόσο τον Θεό, τίποτα δεν ξεγυμνώνει τόσο τον άνθρωπο και δεν τον οδηγεί στην εγκατάλειψη, όσο η καταλαλιά, η κατάκριση και η εξουδένωση του πλησίον. (Αββάς Δωρόθεος)
Δεν εγκαταλείπει ο Θεός τόσο τον αδιάφορο αν αδιαφορήσει, ούτε τον θρασύ αν συμπεριφερθεί με θρασύτητα, όσο εγκαταλείπει τον ευλαβή αν αδιαφορήσει και τον ταπεινό, αν θρασυνθεί. (Αββάς Δωρόθεος)
